рд╕ीрдзे рдоुрдЦ्рдп рд╕ाрдордЧ्рд░ी рдкрд░ рдЬाрдПं

ЁЯУЪ рд╡ेрдж ЁЯУЪ


рд╡ेрджों рдХा рдХाрд▓

рд╡ेрджों рдХा рдЕрд╡рддрд░рдг рдХाрд▓ рд╡рд░्рддрдоाрди рд╕ृрд╖्рдЯि рдХे рдЖрд░ंрдн рдХे рд╕рдордп рдХा рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рд╣िрд╕ाрдм рд╕े рд╡ेрдж рдХो рдЕрд╡рддрд░िрдд рд╣ुрдП 2017 (рдЪैрдд्рд░ рд╢ुрдХ्рд▓ рдк्рд░рддिрдкрджा рд╡िрдХ्рд░рдоी рд╕ंрд╡рдд 2074) рдХो 1,96,08,53,117 рд╡рд░्рд╖ рд╣ोंрдЧे। рд╡ेрдж рдЕрд╡рддрд░рдг рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рд╢्рд░ुрддि рдХे рд░ूрдк рдоें рд░рд╣े рдФрд░ рдХाрдлी рдмाрдж рдоें рд╡ेрджों рдХो рд▓िрдкिрдмрдж्рдз рдХिрдпा рдЧрдпा рдФрд░ рд╡ेрджों рдХो рд╕ंрд░рдХ्рд╖िрдд рдХрд░рдиे рдЕрдерд╡ा рдЕрдЪ्рдЫी рддрд░рд╣ рд╕े рд╕рдордЭрдиे рдХे рд▓िрдпे рд╡ेрджों рд╕े рд╣ी рд╡ेрджांрдЧों рдХा рдЖрд╡िрд╖्рдХाрд░ рдХिрдпा рдЧрдпा। рдЗрд╕рдоें рдЙрдкрд╕्рдеिрдд рдЦрдЧोрд▓ीрдп рд╡िрд╡рд░рдгाрдиुрд╕ाрд░ рдХрдИ рдЗрддिрд╣ाрд╕рдХाрд░ рдЗрд╕े релрежрежреж рд╕े ренрежрежреж рд╕ाрд▓ рдкुрд░ाрдиा рдоाрдирддे рд╣ैं, рдкрд░ंрддु рдЖрдд्рдордЪिंрддрди рд╕े рдЬ्рдЮाрдд рд╣ोрддा рд╣ै, рдХि рдЬैрд╕े рд╕ाрдд рджिрди рдмीрдд рдЬाрдиे рдкрд░ рдкुрдиः рд░рд╡िрд╡ाрд░ рдЖрддा рд╣ै, рд╡ैрд╕े рд╣ी рдпे рдЦрдЧोрд▓ीрдп рдШрдЯрдиाрдПं рдмाрд░ рдмाрд░ рд╣ोрддीं рд╣ैं рдЕрддः рдЗрдирдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдЧрдгрдиा рд╢्рд░ेрдпрд╕рдХрд░ рдирд╣ीं।

рд╡ैрджिрдХ рд╡िрд╡ाрдж

рдпрдж्рдпрдкि рдЖрдЬ рдХे рдпुрдЧ рдоें рд╣рдо рд╕рдо्рдкूрд░्рдг рд╕ंрд╕ाрд░ рдоें рдПрдХрддा-рдПрдХाрдд्рдорддा, рдк्рд░ेрдо рдХी рднाрд╡рдиा рдмрдиा рд░рд╣े рд╣ैं рддрдеाрдкि рдЙрд╕ рдХाрд▓рдЦрдг्рдб рдоें рдЬрдм рдм्рд░िрдЯेрди рднाрд░рдд рдкрд░ рд╢ाрд╕рди рдХрд░рддा рдеा, рдХुрдЫ рдЖрдЩ्рдЧ्рд▓ рдЕрдиुрд╡ाрджрдХों рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╡ेрджों рдХे рдЕрдиुрд╡ाрдж рд╕े рдХрдИ рдоिрдердХ рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ो рдЧрдП। рдпрд╣ рдХोрдИ рджोрд╖ рдирд╣ीं рдмрд▓्рдХि рд╕ोंрдЪी рд╕рдордЭी рд╕ाрдЬिрд╢ рдеी। рдЙрдирдХा рдоुрдЦ्рдп рдХाрд░्рдп рднाрд░рдд рдХो рдЦोрдЦрд▓ा рдХрд░рдиा рдФрд░ рд╣िрди्рджुрдУं рдХो рдИрд╕ाрдИ рдмрдиाрдиा рдеा। рдЙрди рдЖंрдЧ्рд▓ рдЕрдиुрд╡ाрджрдХों рдХा рдХрд╣рдиा рдеा, "рдЖрд░्рдп рд╡िрджेрд╢ी рд╣ैं, рд╡े рднाрд░рдд рдЖрдП рдФрд░ рдЙрди्рд╣ोंрдиे рдпрд╣ाँ рд░рд╣рдиे рд╡ाрд▓े рд▓ोрдЧों рдХो рдоाрд░ा, рддाрдб़िрдд рдХिрдпा рддрдеा рдпрд╣ाँ рд╢ाрд╕рди рдХिрдпा। рднाрд░рддीрдп рд▓ोрдЧ рдЬрдб़ рдкрджाрд░्рдеों рдХी рдкूрдЬा рдХिрдпा рдХрд░рддे рдеे, рдХुрдЫ рд▓ोрдЧ рджрд╕्рдпु рдХрд╣े рдЬाрддे рдеे। рджрд╕्рдпु (рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рджाрд╕ рдпा рдиीрдЪ рд░рд╣े рд╣ोंрдЧे, рдкрд░ंрддु рджрд╕्рдпु рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै рд╡рд╣ рдЬो рдиाрд╕्рддिрдХ рд╣ो рддрдеा рдЬो рдмुрд░े рдХाрд░्рдпों рдХो рдХрд░рддा рд╣ो। рд╡े рднी рдЖрд░्рдп рд╣ी рдеे рдкрд░ंрддु рдЙрдирдХो рдЙрдирдХे рдХрд░्рдоों рд╕े рджрд╕्рдпु рдпा рдЕрдиाрд░्рдп рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा рджी рдЬाрддी рдеी।) рдпा рджाрдирд╡ рдХрд╣рд▓ाрддे рдеे।" рдкрд░ंрддु рдЙрд╕ी рдХाрд▓рдЦрдг्рдб рдХे рдЗрддिрд╣ाрд╕рдХाрд░ों рдиे рдпрд╣ рд╕ाрдмिрдд рдХрд░ рджिрдпा, рдХि рдпрд╣ рдХेрд╡рд▓ рдоिрдердХ рд╣ी рд╣ै рдФрд░ рдЗрд╕рдоें рд░рдд्рддी рднрд░ рднी рд╕рдЪ्рдЪाрдИ рдирд╣ीं рд╣ै рдФрд░ рд╣рдбрдк्рдкा рдоोрд╣рдирдЬो рджрдб़ो рдХे рдкूрд░्рд╡рдЬ рднी рдЖрд░्рдп (рд╡ैрджिрдХ) рд╣ी рдеे। рдоोрд╣рдирдЬो рджрдб़ो рдХे рд╡ेрджिрдХ рд╣ोрдиे рдХा рдк्рд░рдоाрдг рдЦрдирди рдоें рдк्рд░ाрдк्рдд рдоुрдж्рд░ाрдУं рд╕े рдЬ्рдЮाрдд рд╣ुрдЖ рдЬिрд╕рдоें рд╕े рдПрдХ рдХा рд╡िрд╡рд░рдг рдиिрдо्рди рд╣ै। "Photostat Of Plate No. CXII Seal No. 387 excavations at Mohanjo-Daro." рдЗрд╕ рд╕ीрд▓ рдоें рдЬो рдЪिрдд्рд░ рдмрдиा рд╣ै рд╡рд╣ рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдХी рдПрдХ рдЛрдЪा рд╕े рдкूрд░्рдгрддрдпा рдоेрд▓ рдЦाрддा рд╣ै। рдж्рд╡ा рд╕ुрдкрд░्рдгा рд╕рдпुрдЬा рд╕рдЦाрдпा рд╕рдоाрдиं рд╡ृрдХ्рд╖ं рдкрд░ि рд╖рд╕्рд╡рдЬाрддे। рддрдпोрд░рди्рдпः рдкिрдк्рдкрд▓ं рд╕्рд╡ाрдж्рд╡рдд्рдпрдирд╢्рдирди्рдирди्рдпो рдЕрднिрдЪाрдХрд╢ीрддि।।[рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рез।резремрек।реиреж

рднाрд░рдд рддो рдЕрдм рд╕्рд╡рддंрдд्рд░ рд╣ो рдЧрдпा рдкрд░ंрддु рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬों рдХा рдмोрдпा рдпрд╣ рдкौрдзा рдЖрдЬ рднी рдлрд▓ рдФрд░ рдлूрд▓ рд░рд╣ा рд╣ै। рдРрд╕ी рдоूрд░्рдЦрддा рдоें рднाрд░рддीрдп рд╕рд░рдХाрд░ рддрдеा рд▓ोрдЧ рдЕрдм рднी рдкрдб़े рд╣ैं, рдЗрд╕рдХा рдк्рд░рдоाрдг рдоुрд╕्рд▓िрдо рдЗрдг्рдбिрдпा рдХा рдПрдХ рд╕ंрд╕्рдХрд░рдг рд╣ै рдЬो реирен рдоाрд░्рдЪ рд╕рди् резрепреорел рдоें рдЫрдкा। рднाрд░рддीрдп рд╡िрдж्рдпाрд▓рдпों рдоें рдпрд╣ी рдмрддाрдпा, рдкрдв़ाрдпा рдЬाрддा рд░рд╣ा [рдкाрда्рдпрдкुрд╕्рддрдХ рдк्рд░ाрдЪीрди рднाрд░рдд, рдкाрда рд╡ैрджिрдХ рдпुрдЧ рдХा рдЬीрд╡рди, рджिрд▓्рд▓ी рд╕рди् резрепреорем]; рдЗрд╕ीрд╕े рднाрд░рдд рдХा рднрд╡िрд╖्рдп рдЬ्рдЮाрдд рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╡िрдХ्рд╖िрдк्рдд рд╡िрдЪाрд░рдзाрд░ा рд╕े рднाрд░рдд рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा рдХे рдкрд╢्рдЪाрдд् рднी рд╕ंрдХ्рд░рдоिрдд рд╣ै।

рд╡ेрдж рд╣рдоें рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХे рдЕрдиोрдЦे, рдЕрд▓ौрдХिрдХ рд╡ рдм्рд░рд╣्рдоांрдб рдХे рдЕрдиंрдд рд░ाрдЬ рдмрддाрддे рд╣ैं, рдЬो рд╕ाрдзाрд░рдг рд╕рдордЭ рд╕े рдкрд░े рд╣ैं। рд╡ेрдж рдХी рдкुрд░ाрддрди рдиीрддिрдпां рд╡ рдЬ्рдЮाрди рдЗрд╕ рджुрдиिрдпा рдХो рди рдХेрд╡рд▓ рд╕рдордЭाрддे рд╣ैं, рдЕрдкिрддु рдЗрд╕рдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рд╡े рдЗрд╕ рджुрдиिрдпां рдХो рдкुрдиः рд╕ुрдЪाрд░ू рддрд░ीрдХे рд╕े рдЪрд▓ाрдиे рдоें рдорджрджрдЧाрд░ рд╕ाрдмिрдд рд╣ो рд╕рдХрддे рд╣ैं।

рд╡ैрджिрдХ рд╡ाрдЩрдордп рдХा рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг

рд╡ैрджिрдХौं рдХा рдпрд╣ рд╕рд░्рд╡рд╕्рд╡рдЧ्рд░рди्рде 'рд╡ेрджрдд्рд░рдпी' рдХे рдиाрдо рд╕े рднी рд╡िрджिрдд рд╣ै। рдкрд╣рд▓े рдпрд╣ рд╡ेрдж рдЧ्рд░рди्рде рдПрдХ рд╣ी рдеा рдЬिрд╕рдХा рдиाрдо рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж рдеा- рдПрдХैрд╡ाрд╕ीрдж् рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж рдЪрддुрд░्рдзाः рд╡्рдпрднрдЬрдд् рдкुрдиः рд╡рд╣ी рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж рдкुрдиः рдЛрдХ्-рдпрдЬुрд╕्-рд╕ाрдоः рдХे рд░ूрдк рдоे рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рд╣ुрдЖ рдЬिрд╕рд╕े рд╡рд╣ 'рдд्рд░рдпी' рдХрд╣рд▓ाрдпा। рдмाрдж рдоें рд╡ेрдж рдХो рдкрдв़рдиा рдмрд╣ुрдд рдХрдаिрди рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрдиे рд▓рдЧा, рдЗрд╕рд▓िрдП рдЙрд╕ी рдПрдХ рд╡ेрдж рдХे рддीрди рдпा рдЪाрд░ рд╡िрднाрдЧ рдХिрдП рдЧрдП। рддрдм рдЙрдирдХो рдЛрдЧ्рдпрдЬुрд╕ाрдордХे рд░ुрдк рдоें рд╡ेрджрдд्рд░рдпी рдЕрдерд╡ा рдмрд╣ुрдд рд╕рдордп рдмाрдж рдЛрдЧ्рдпрдЬुрд╕ाрдоाрдерд░्рд╡ рдХे рд░ूрдк рдоें рдЪрддुрд░्рд╡ेрдж рдХрд╣рд▓ाрдиे рд▓рдЧे। рдоंрдд्рд░ों рдХा рдк्рд░рдХाрд░ рдФрд░ рдЖрд╢рдп рдпाрдиि рдЕрд░्рде рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╡рд░्рдЧीрдХрд░рдг рдХिрдпा рдЧрдпा। рдЗрд╕рдХा рдЖрдзाрд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ै -

рд╡ेрджрдд्рд░рдпी

рд╡ैрджिрдХ рдкрд░рдо्рдкрд░ा рджो рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╣ै - рдм्рд░рд╣्рдо рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдФрд░ рдЖрджिрдд्рдп рдкрд░рдо्рдкрд░ा। рджोрдиों рдкрд░рдо्рдкрд░ाрдУं рдоें рд╡ेрджрдд्рд░рдпी рдкрд░рдо्рдкрд░ा рдк्рд░ाрдЪीрди рдХाрд▓ рдоें рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдеी। рд╡िрд╢्рд╡ рдоें рд╢рдм्рдж-рдк्рд░рдпोрдЧ рдХी рддीрди рд╢ैрд▓िрдпाँ рд╣ोрддी рд╣ैं: рдкрдж्рдп (рдХрд╡िрддा), рдЧрдж्рдп рдФрд░ рдЧाрди। рд╡ेрджों рдХे рдоंрдд्рд░ों рдХे 'рдкрдж्рдп, рдЧрдж्рдп рдФрд░ рдЧाрди' рдРрд╕े рддीрди рд╡िрднाрдЧ рд╣ोрддे рд╣ैं -

рез. рд╡ेрдж рдХा рдкрдж्рдп рднाрдЧ - рдЛрдЧ्рд╡ेрдж

реи. рд╡ेрдж рдХा рдЧрдж्рдп рднाрдЧ - рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж

рей. рд╡ेрдж рдХा рдЧाрдпрди рднाрдЧ - рд╕ाрдорд╡ेрдж

рдкрдж्рдп рдоें рдЕрдХ्рд╖рд░-рд╕ंрдЦ्рдпा рддрдеा рдкाрдж рдПрд╡ं рд╡िрд░ाрдо рдХा рдиिрд╢्рдЪिрдд рдиिрдпрдо рд╣ोрддा рд╣ै। рдЕрддः рдиिрд╢्рдЪिрдд рдЕрдХ्рд╖рд░-рд╕ंрдЦ्рдпा рддрдеा рдкाрдж рдПрд╡ं рд╡िрд░ाрдо рд╡ाрд▓े рд╡ेрдж-рдорди्рдд्рд░ों рдХी рд╕ंрдЬ्рдЮा 'рдЛрдХ्' рд╣ै। рдЬिрди рдорди्рдд्рд░ों рдоें рдЫрди्рдж рдХे рдиिрдпрдоाрдиुрд╕ाрд░ рдЕрдХ्рд╖рд░-рд╕ंрдЦ्рдпा рддрдеा рдкाрдж рдПрд╡ं рд╡िрд░ाрдо рдЛрд╖िрджृрд╖्рдЯ рдирд╣ीं рд╣ै, рд╡े рдЧрдж्рдпाрдд्рдордХ рдорди्рдд्рд░ 'рдпрдЬुः' рдХрд╣рд▓ाрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЬिрддрдиे рдорди्рдд्рд░ рдЧाрдиाрдд्рдордХ рд╣ैं, рд╡े рдорди्рдд्рд░ ‘'рд╕ाрдо'’ рдХрд╣рд▓ाрддे рд╣ैं। рдЗрди рддीрди рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╢рдм्рдж-рдк्рд░рдХाрд╢рди-рд╢ैрд▓िрдпों рдХे рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рд╣ी рд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдПрд╡ं рд▓ोрдХ рдоें рд╡ेрдж рдХे рд▓िрдпे ‘рдд्рд░рдпी’ рд╢рдм्рдж рдХा рднी рдк्рд░рдпोрдЧ рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж рдЧрдж्рдпрд╕ंрдЧ्рд░рд╣ рд╣ै, рдЕрдд: рдЗрд╕ рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж рдоें рдЬो рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдХे рдЫंрджोрдмрдж्рдз рдоंрдд्рд░ рд╣ैं, рдЙрдирдХो рднी рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж рдкрдв़рдиे рдХे рд╕рдордп рдЧрдж्рдп рдЬैрд╕ा рд╣ी рдкрдв़ा рдЬाрддा рд╣ै।

рдЪрддुрд░्рд╡ेрдж

рдж्рд╡ाрдкрд░ рдпुрдЧ рдХी рд╕рдоाрдк्рддि рдХे рдкूрд░्рд╡ рд╡ेрджों рдХे рдЙрдХ्рдд рдЪाрд░ рд╡िрднाрдЧ рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдирд╣ीं рдеे। рдЙрд╕ рд╕рдордп рддो рдЛрдХ्, рдпрдЬुः рдФрд░ рд╕ाрдо - рдЗрди рддीрди рд╢рдм्рдж-рд╢ैрд▓िрдпों рдоे рд╕ंрдЧ्рд░рд╣ाрдд्рдордХ рдПрдХ рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рдЕрдз्рдпрдпрдиीрдп рд╢рдм्рдж-рд░ाрд╢ि рд╣ी рд╡ेрдж рдХрд╣рд▓ाрддी рдеी। рдмाрдж рдоें рдЬрдм рдЕрдерд░्рд╡ рднी рд╡ेрдж рдХे рд╕рдордХрдХ्рд╖ рд╣ो рдЧрдпा, рддрдм рдпे 'рдд्рд░рдпी' рдХे рд╕्рдеाрди рдкрд░ 'рдЪрддुрд░्рд╡ेрдж' рдХрд╣рд▓ाрдиे рд▓рдЧे । рдЧुрд░ु рдХे рд░ुрд╖्рдЯ рд╣ोрдиे рдкрд░ рдЬिрди्рд╣ोрдиे рд╕рднी рд╡ेрджों рдХो рдЖрджिрдд्рдп рд╕े рдк्рд░ाрдк्рдд рдХिрдпा рд╣ै, рдЙрди рдпाрдЬ्рдЮрд╡рд▓्рдХ्рдп рдиे рдЕрдкрдиी рд╕्рдоृрддि рдоे рд╡ेрджрдд्рд░рдпी рдХे рдмाрдж рдФрд░ рдкुрд░ाрдгों рдХे рдЖрдЧे рдЕрдерд░्рд╡ рдХो рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рдХрд░ рдмोрд▓ा рд╡ेрджाsрдерд░्рд╡рдкुрд░ाрдгाрдиि рдЗрддि।

рд╡рд░्рддрдоाрди рдХाрд▓ рдоें рд╡ेрдж рдЪाрд░ рд╣ैं- рд▓ेрдХिрди рдкрд╣рд▓े рдпे рдПрдХ рд╣ी рдеे। рд╡рд░्рддрдоाрди рдХाрд▓ рдоें рд╡ेрдж рдЪाрд░ рдоाрдиे рдЬाрддे рд╣ैं। рдкрд░ंрддु рдЗрди рдЪाрд░ों рдХो рдоिрд▓ाрдХрд░ рдПрдХ рд╣ी 'рд╡ेрдж рдЧ्рд░ंрде' рд╕рдордЭा рдЬाрддा рдеा।

рдПрдХैрд╡ाрд╕ीрдд्рдпрдЬुрд░्рд╡ेрджрд╕्рддंрдЪрддुрд░्рдзाःрд╡्рдпрд╡рд░्рддрдпрдд् - рдЧрд░ुрдб рдкुрд░ाрдг

рд▓рдХ्рд╖рдгрддः рдд्рд░рдпी рд╣ोрддे рд╣ुрдпे рднी рд╡ेрдж рдПрдХ рд╣ी рдеा, рдлिрд░ рдЙрд╕рдХो рдЪाрд░ рднाрдЧों рдоें рдмाँрдЯा рдЧрдпा।

рдПрдХ рдПрд╡ рдкुрд░ा рд╡ेрдж: рдк्рд░рдгрд╡: рд╕рд░्рд╡рд╡ाрдЩ्рдордп - рдорд╣ाрднाрд░рдд

рдЕрди्рдп рдиाрдо

рд╡ेрджों рдХो рд╕ुрдирдиे рд╕े рдлैрд▓рдиे рдФрд░ рдкीрдв़ी-рджрд░-рдкीрдв़ी рдпाрдж рд░рдЦрдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╡ рд╕ृрд╖्рдЯिрдХрд░्рддा рдм्рд░рд╣рдоाрдЬी рдж्рд╡ाрд░ा рднी рдЕрдкौрд░ुрд╖ेрдп рд╡ाрдгी рдХे рд░ुрдк рдоें рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рдХाрд░рдг рд╢्рд░ुрддि, рд╕्рд╡рддः рдк्рд░рдоाрдг рдХे рдХाрд░рдг рдЖрдо्рдиाрдп, рдкुрд░ुрд╖ (рдЬीрд╡) рднिрди्рди рдИрд╢्рд╡рд░рдХृрдд рд╣ोрдиे рд╕े рдЕрдкौрд░ुрд╖ेрдп рдЗрдд्рдпाрджि рдиाрдо рднी рджिрдпे рдЬाрддे рд╣ैं।

рд╡ेрдж рдХे рдкрдарди-рдкाрдарди рдХे рдХ्рд░рдо рдоें рдЧुрд░ुрдоुрдЦ рд╕े рд╢्рд░рд╡рдг рдПрд╡ं рдпाрдж рдХрд░рдиे рдХा рд╡ेрдж рдХे рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдПрд╡ं рд╕рдлрд▓рддा рдХी рджृрд╖्рдЯि рд╕े рдЕрдд्рдпрди्рдд рдорд╣рдд्рдд्рд╡ рд╣ै। рдЗрд╕ी рдХाрд░рдг рд╡ेрдж рдХो ‘'рд╢्рд░ुрддि'’ рднी рдХрд╣рддे рд╣ैं। рд╡ेрдж рдкрд░िрд╢्рд░рдордкूрд░्рд╡рдХ рдЕрдн्рдпाрд╕ рдж्рд╡ाрд░ा рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдгीрдп рд╣ै, рдЗрд╕ рдХाрд░рдг рдЗрд╕рдХा рдиाрдо ‘'рдЖрдо्рдиाрдп’' рднी рд╣ै। рд╡ेрджों рдХी рд░рдХ्рд╖ाрд░्рде рдорд╣рд░्рд╖िрдпों рдиे рдЕрд╖्рдЯ рд╡िрдХृрддिрдпों рдХी рд░рдЪрдиा рдХी рд╣ै -рдЬрдЯा, рдоाрд▓ा, рд╢िрдЦा, рд░ेрдЦा, рдз्рд╡рдЬो, рджрдг्рдбो, рд░рдеो, рдШрдиः | рдЕрд╖्рдЯौ рд╡िрдХृрддрдпः рдк्рд░ोрдХ्рддो рдХ्рд░рдордкूрд░्рд╡ा рдорд╣рд░्рд╖рдпः || рдЬिрд╕рдХे рдлрд▓рд╕्рд╡рд░ुрдк рдк्рд░ाрдЪीрди рдХाрд▓ рдХी рддрд░рд╣ рдЖрдЬ рднी рд╣्рд░рд╕्рд╡, рджीрд░्рдШ, рдк्рд▓ूрдд рдФрд░ рдЙрджाрдд्рдд, рдЕрдиुрджाрдд्рдд рд╕्рд╡рд░िрдд рдЖрджि рдХे рдЕрдиुрд░ुрдк рдорди्рдд्рд░ोрдЪ्рдЪाрд░рдг рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕े рд╡िрд╕्рддाрд░рдкूрд░्рд╡рдХ рдмाрдж рдоें рджेрдЦрддे рд╣ै।

рд╡ेрджों рдХे рд╡िрд╖рдп

рд╡ैрджिрдХ рдЛрд╖िрдпौ рдиे рд╡ेрджों рдХो рдЬрдирдХрд▓्рдпाрдгрдоे рдк्рд░рд╡ृрдд्рдд рдкाрдпा। рдиिрд╕्рд╕ंрджेрд╣ рдЬैрд╕ा рдХि -:рдпрдеेрдоां рд╡ाрдЪं рдХрд▓्рдпाрдгिрдоाрд╡рджाрдиि рдЬрдиेрдн्рдпः рд╡ैрд╕ा рд╣ी рд╡ेрджा рд╣ि рдпрдЬ्рдЮाрд░्рдердорднिрдк्рд░рд╡ृрдд्рддा рдХाрд▓ाрдиुрдкूрд░्рд╡्рдпाрднिрд╣िрддाрд╢्рдЪ рдпрдЬ्рдЮाः рддрд╕्рдоाрджिрджं рдХाрд▓рд╡िрдзाрдирд╢ाрд╕्рдд्рд░ं рдпो рдЬ्рдпोрддिрд╖ं рд╡ेрдж рд╕ рд╡ेрдж рдпрдЬ्рдЮрдо् рд╡ेрджौं рдХी рдк्рд░рд╡ृрдд्рддिः рдЬрдирдХрд▓्рдпрдг рдХे рдХाрд░्рдп рдоे рд╣ै। рд╡ेрдж рд╢рдм्рдж рд╡िрдж् рдзाрддु рдоें рдШं рдк्рд░рдд्рдпрдп рд▓рдЧрдиे рд╕े рдмрдиा рд╣ै। рд╕ंрд╕्рдХृрдд рдЧ्рд░рдеों рдоें рд╡िрдж् рдЬ्рдЮाрдиे рдФрд░ рд╡िрдж्‌ рд▓ाрднे рдЬैрд╕े рд╡िрд╢ेрд╖рдгों рд╕े рд╡िрдж् рдзाрддु рд╕े рдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рд▓ाрдн рдХे рдЕрд░्рде рдХा рдмोрдз рд╣ोрддा рд╣ै।

рд╡ेрджों рдХे рд╡िрд╖рдп рдЙрдирдХी рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рдкрд░ рдиिрд░्рднрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं - рдЕрдЧ्рдиि, рдпрдЬ्рдЮ, рд╕ूрд░्рдп, рдЗंрдж्рд░ (рдЖрдд्рдоा рддрдеा рдмिрдЬрд▓ी рдХे рдЕрд░्рде рдоें), рд╕ोрдо, рдм्рд░рд╣्рдо, рдорди-рдЖрдд्рдоा, рдЬрдЧрдд्-рдЙрдд्рдкрдд्рддि, рдкрджाрд░्рдеों рдХे рдЧुрдг, рдзрд░्рдо (рдЙрдЪिрдд-рдЕрдиुрдЪिрдд), рджाрдо्рдкрдд्рдп, рдз्рдпाрди-рдпोрдЧ, рдк्рд░ाрдг (рд╢्рд╡ाрд╕ рдХी рд╢рдХ्рддि) рдЬैрд╕े рд╡िрд╖рдп рдЗрд╕рдоें рдмाрд░ंрдмाрд░ рдЖрддे рд╣ैं। рдпрдЬ्рдЮ рдоें рджेрд╡рддा, рдж्рд░рд╡्рдп, рдЙрдж्рджेрд╢्рдп,рдФрд░ рд╡िрдзि рдЖрджि рд╡िрдиिрдпुрдХ्рдд рд╣ोрддे рд╣ैं। рдЧ्рд░ंрдеों рдХे рд╣िрд╕ाрдм рд╕े рдЗрдирдХा рд╡िрд╡рд░рдг рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ै -

рдЛрдЧ्рд╡ेрдж

рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдХो рдЪाрд░ों рд╡ेрджों рдоें рд╕рдмрд╕े рдк्рд░ाрдЪीрди рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХो рджो рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдмाँрдЯा рдЧрдпा рд╣ै। рдк्рд░рдердо рдк्рд░рдХाрд░ рдоें рдЗрд╕े 10 рдордг्рдбрд▓ों рдоें рд╡िрднाрдЬिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдордг्рдбрд▓ों рдХो рд╕ूрдХ्рддों рдоें, рд╕ूрдХ्рдд рдоें рдХुрдЫ рдЛрдЪाрдПं рд╣ोрддी рд╣ैं। рдХुрд▓ рдЛрдЪाрдПं 10627 рд╣ैं। рджूрд╕рд░े рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдоें 64 рдЕрдз्рдпाрдп рд╣ैं। рдЖрда-рдЖрда рдЕрдз्рдпाрдпों рдХो рдоिрд▓ाрдХрд░ рдПрдХ рдЕрд╖्рдЯрдХ рдмрдиाрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдРрд╕े рдХुрд▓ рдЖрда рдЕрд╖्рдЯрдХ рд╣ैं। рдлिрд░ рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдЕрдз्рдпाрдп рдХो рд╡рд░्рдЧों рдоें рд╡िрднाрдЬिрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рд╡рд░्рдЧों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рднिрди्рди-рднिрди्рди рдЕрдз्рдпाрдпों рдоें рднिрди्рди рднिрди्рди рд╣ी рд╣ै। рдХुрд▓ рд╡рд░्рдЧ рд╕ंрдЦ्рдпा 2024 рд╣ै। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡рд░्рдЧ рдоें рдХुрдЫ рдоंрдд्рд░ рд╣ोрддे рд╣ैं। рд╕ृрд╖्рдЯि рдХे рдЕрдиेрдХ рд░рд╣рд╕्рдпों рдХा рдЗрдирдоें рдЙрдж्рдШाрдЯрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдкрд╣рд▓े рдЗрд╕рдХी 21 рд╢ाрдЦाрдПं рдеीं рдкрд░рди्рддु рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдЗрд╕рдХी рд╢ाрдХрд▓ рд╢ाрдЦा рдХा рд╣ी рдк्рд░рдЪाрд░ рд╣ै।

рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж

рдЗрд╕рдоें рдЧрдж्рдп рдФрд░ рдкрдж्рдп рджोрдиों рд╣ी рд╣ैं। рдЗрд╕рдоें рдпрдЬ्рдЮ рдХрд░्рдо рдХी рдк्рд░рдзाрдирддा рд╣ै। рдк्рд░ाрдЪीрди рдХाрд▓ рдоें рдЗрд╕рдХी 101 рд╢ाрдЦाрдПं рдеीं рдкрд░рди्рддु рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдХेрд╡рд▓ рдкांрдЪ рд╢ाрдЦाрдПं рд╣ैं - рдХाрдардХ, рдХрдкिрд╖्рдард▓, рдоैрдд्рд░ाрдпрдгी, рддैрдд्рддिрд░ीрдп, рд╡ाрдЬрд╕рдиेрдпी। рдЗрд╕ рд╡ेрдж рдХे рджो рднेрдж рд╣ैं - рдХृрд╖्рдг рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж рдФрд░ рд╢ुрдХ्рд▓ рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж। рдХृрд╖्рдг рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж рдХा рд╕ंрдХрд▓рди рдорд╣рд░्рд╖ि рд╡ेрдж рд╡्рдпाрд╕ рдиे рдХिрдпा рд╣ै। рдЗрд╕рдХा рджूрд╕рд░ा рдиाрдо рддैрдд्рддिрд░ीрдп рд╕ंрд╣िрддा рднी рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдоंрдд्рд░ рдФрд░ рдм्рд░ाрд╣्рдордг рднाрдЧ рдоिрд╢्рд░िрдд рд╣ैं। рд╢ुрдХ्рд▓ рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж - рдЗрд╕े рд╕ूрд░्рдп рдиे рдпाрдЬ्рдЮрд╡рд▓्рдХ्рдп рдХो рдЙрдкрджेрд╢ рдХे рд░ूрдк рдоें рджिрдпा рдеा। рдЗрд╕рдоें 15 рд╢ाрдЦाрдПं рдеीं рдкрд░рди्рддु рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдоाрдз्рдпрди्рджिрди рдХो рдЬिрд╕े рд╡ाрдЬрд╕рдиेрдпी рднी рдХрд╣рддे рд╣ैं рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ैं। рдЗрд╕рдоें 40 рдЕрдз्рдпाрдп, 303 рдЕрдиुрд╡ाрдХ рдПрд╡ं 1975 рдоंрдд्рд░ рд╣ैं। рдЕрди्рддिрдо рдЪाрд▓ीрд╕рд╡ां рдЕрдз्рдпाрдп рдИрд╢ाрд╡ाрд╕्рдпोрдкрдиिрд╖рдж рд╣ै।

рд╕ाрдорд╡ेрдж

рдпрд╣ рдЧेрдп рдЧ्рд░рди्рде рд╣ै। рдЗрд╕рдоें рдЧाрди рд╡िрдж्рдпा рдХा рднрдг्рдбाрд░ рд╣ै, рдпрд╣ рднाрд░рддीрдп рд╕ंрдЧीрдд рдХा рдоूрд▓ рд╣ै। рдЛрдЪाрдУं рдХे рдЧाрдпрди рдХो рд╣ी рд╕ाрдо рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдХी 1001 рд╢ाрдЦाрдПं рдеीं। рдкрд░рди्рддु рдЖрдЬрдХрд▓ рддीрди рд╣ी рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╣ैं - рдХोрдеुрдоीрдп, рдЬैрдоिрдиीрдп рдФрд░ рд░ाрдгाрдпрдиीрдп। рдЗрд╕рдХो рдкूрд░्рд╡ाрд░्рдЪिрдХ рдФрд░ рдЙрдд्рддрд░ाрд░्рдЪिрдХ рдоें рдмांрдЯा рдЧрдпा рд╣ै। рдкूрд░्рд╡ाрд░्рдЪिрдХ рдоें рдЪाрд░ рдХाрдг्рдб рд╣ैं - рдЖрдЧ्рдиेрдп рдХाрдг्рдб, рдРрди्рдж्рд░ рдХाрдг्рдб, рдкрд╡рдоाрди рдХाрдг्рдб рдФрд░ рдЖрд░рдг्рдп рдХाрдг्рдб। рдЪाрд░ों рдХाрдг्рдбों рдоें рдХुрд▓ 640 рдоंрдд्рд░ рд╣ैं। рдлिрд░ рдорд╣ाрдиाрдо्рди्рдпाрд░्рдЪिрдХ рдХे 10 рдоंрдд्рд░ рд╣ैं। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдкूрд░्рд╡ाрд░्рдЪिрдХ рдоें рдХुрд▓ 650 рдоंрдд्рд░ рд╣ैं। рдЫः рдк्рд░рдкाрдардХ рд╣ैं। рдЙрдд्рддрд░ाрд░्рдЪिрдХ рдХो 21 рдЕрдз्рдпाрдпों рдоें рдмांрдЯा рдЧрдпा। рдиौ рдк्рд░рдкाрдардХ рд╣ैं। рдЗрд╕рдоें рдХुрд▓ 1225 рдоंрдд्рд░ рд╣ैं। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╕ाрдорд╡ेрдж рдоें рдХुрд▓ 1875 рдоंрдд्рд░ рд╣ैं। рдЗрд╕рдоें рдЕрдзिрдХрддрд░ рдоंрдд्рд░ рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рд╕े рд▓िрдП рдЧрдП рд╣ैं। рдЗрд╕े рдЙрдкाрд╕рдиा рдХा рдк्рд░рд╡рд░्рддрдХ рднी рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै।

рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж

рдЗрд╕рдоें рдЧрдгिрдд, рд╡िрдЬ्рдЮाрди, рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж, рд╕рдоाрдЬ рд╢ाрд╕्рдд्рд░, рдХृрд╖ि рд╡िрдЬ्рдЮाрди, рдЖрджि рдЕрдиेрдХ рд╡िрд╖рдп рд╡рд░्рдгिрдд рд╣ैं। рдХुрдЫ рд▓ोрдЧ рдЗрд╕рдоें рдоंрдд्рд░-рддंрдд्рд░ рднी рдЦोрдЬрддे рд╣ैं। рдпрд╣ рд╡ेрдж рдЬрд╣ां рдм्рд░рд╣्рдо рдЬ्рдЮाрди рдХा рдЙрдкрджेрд╢ рдХрд░рддा рд╣ै, рд╡рд╣ीं рдоोрдХ्рд╖ рдХा рдЙрдкाрдп рднी рдмрддाрддा рд╣ै। рдЗрд╕े рдм्рд░рд╣्рдо рд╡ेрдж рднी рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕рдоें рдоुрдЦ्рдп рд░ूрдк рдоें рдЕрдерд░्рд╡рдг рдФрд░ рдЖंрдЧिрд░рд╕ рдЛрд╖िрдпों рдХे рдоंрдд्рд░ рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЕрдерд░्рд╡ рдЖंрдЧिрд░рд╕ рднी рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдпрд╣ 20 рдХाрдг्рдбों рдоें рд╡िрднрдХ्рдд рд╣ै। рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рдХाрдг्рдб рдоें рдХрдИ-рдХрдИ рд╕ूрдд्рд░ рд╣ैं рдФрд░ рд╕ूрдд्рд░ों рдоें рдоंрдд्рд░ рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╡ेрдж рдоें рдХुрд▓ 5977 рдоंрдд्рд░ рд╣ैं। рдЗрд╕рдХी рдЖрдЬрдХрд▓ рджो рд╢ाрдЦाрдПं рд╢ौрдгिрдХ рдПрд╡ं рдкिрдк्рдкрд▓ाрдж рд╣ी рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ैं। рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж рдХा рд╡िрдж्рд╡ाрди् рдЪाрд░ों рд╡ेрджों рдХा рдЬ्рдЮाрддा рд╣ोрддा рд╣ै। рдпрдЬ्рдЮ рдоें рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдХा рд╣ोрддा рджेрд╡ों рдХा рдЖрд╣्рдиाрди рдХрд░рддा рд╣ै, рд╕ाрдорд╡ेрдж рдХा рдЙрдж्рдЧाрддा рд╕ाрдордЧाрди рдХрд░рддा рд╣ै, рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж рдХा рдЕрдз्рд╡рд░्рдпु рджेрд╡:рдХोрдЯीрдХрд░्рдо рдХा рд╡िрддाрди рдХрд░рддा рд╣ै рддрдеा рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж рдХा рдм्рд░рд╣्рдо рдкूрд░े рдпрдЬ्рдЮ рдХрд░्рдо рдкрд░ рдиिрдпंрдд्рд░рдг рд░рдЦрддा рд╣ै।

рдЙрдкрд╡ेрдж, рдЙрдкांрдЧ

рдк्рд░рддिрдкрджрд╕ूрдд्рд░, рдЕрдиुрдкрдж, рдЫрди्рджोрднाрд╖ा (рдк्рд░ाрддिрд╢ाрдЦ्рдп), рдзрд░्рдорд╢ाрд╕्рдд्рд░, рди्рдпाрдп рддрдеा рд╡ैрд╢ेрд╖िрдХ- рдпे рем рджрд░्рд╢рдй рдЙрдкांрдЧ рдЧ्рд░рди्рде рднी рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ै।

рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж, рдзрдиुрд░्рд╡ेрдж, рдЧाрди्рдзрд░्рд╡рд╡ेрдж рддрдеा рд╕्рдеाрдкрдд्рдпрд╡ेрдж- рдпे рдХ्рд░рдорд╢ः рдЪाрд░ों рд╡ेрджों рдХे рдЙрдкрд╡ेрдж рдХाрдд्рдпाрдпрди рдиे рдмрддрд▓ाрдпे рд╣ैं।

рез. рд╕्рдеाрдкрдд्рдпрд╡ेрдж - рд╕्рдеाрдкрдд्рдпрдХрд▓ा рдХे рд╡िрд╖рдп, рдЬिрд╕े рд╡ाрд╕्рддु рд╢ाрд╕्рдд्рд░ рдпा рд╡ाрд╕्рддुрдХрд▓ा рднी рдХрд╣ा рдЬाрддा рд╣ै, рдЗрд╕рдХे рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рдЖрддा рд╣ै।

реи. рдзрдиुрд░्рд╡ेрдж - рдпुрдж्рдз рдХрд▓ा рдХा рд╡िрд╡рд░рдг। рдЗрд╕рдХे рдЧ्рд░ंрде рд╡िрд▓ुрдк्рдд рдк्рд░ाрдп рд╣ैं।

рей. рдЧрди्рдзрд░्рд╡ेрдж - рдЧाрдпрди рдХрд▓ा।

рек. рдЖрдпुрд░्рд╡ेрдж - рд╡ैрджिрдХ рдЬ्рдЮाрди рдкрд░ рдЖрдзाрд░िрдд рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рд╡िрдЬ्рдЮाрди।

рд╡ेрдж рдХे рдЕंрдЧ

рд╡ेрджों рдХे рд╕рд░्рд╡ांрдЧीрдг рдЕрдиुрд╢ीрд▓рди рдХे рд▓िрдпे рд╢िрдХ्рд╖ा (рд╡ेрджांрдЧ), рдиिрд░ुрдХ्рдд, рд╡्рдпाрдХрд░рдг, рдЫрди्рдж, рдФрд░ рдХрд▓्рдк (рд╡ेрджांрдЧ), рдЬ्рдпोрддिрд╖ рдХे рдЧ्рд░рди्рде рд╣ैं рдЬिрди्рд╣ें рем рдЕंрдЧ рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЕंрдЧ рдХे рд╡िрд╖рдп рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ैं -

рез. рд╢िрдХ्рд╖ा - рдз्рд╡рдиिрдпों рдХा рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг।

реи. рдиिрд░ुрдХ्рдд - рд╢рдм्рджों рдХा рдоूрд▓ рднाрд╡। рдЗрдирд╕े рд╡рд╕्рддुрдУं рдХा рдРрд╕ा рдиाрдо рдХिрд╕ рд▓िрдпे рдЖрдпा рдЗрд╕рдХा рд╡िрд╡рд░рдг рд╣ै। рд╢рдм्рдж-рдоूрд▓, рд╢рдм्рджाрд╡рд▓ी, рдФрд░ рд╢рдм्рдж рдиिрд░ुрдХ्рдд рдХे рд╡िрд╖рдп рд╣ैं।

рей. рд╡्рдпाрдХрд░рдг - рд╕ंрдзि, рд╕рдоाрд╕, рдЙрдкрдоा, рд╡िрднрдХ्рддि рдЖрджि рдХा рд╡िрд╡рд░рдг। рд╡ाрдХ्рдп рдиिрд░्рдоाрдг рдХो рд╕рдордЭрдиे рдХे рд▓िрдП рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ।

рек. рдЫрди्рдж - рдЧाрдпрди рдпा рдоंрдд्рд░ोрдЪ्рдЪाрд░рдг рдХे рд▓िрдП рдЖрдШाрдд рдФрд░ рд▓рдп рдХे рд▓िрдП рдиिрд░्рджेрд╢।

рел.рдХрд▓्рдк - рдпрдЬ्рдЮ рдХे рд▓िрдП рд╡िрдзिрд╕ूрдд्рд░। рдЗрд╕рдХे рдЕрди्рддрд░्рдЧрдд рд╢्рд░ौрддрд╕ूрдд्рд░, рдЧृрд╣्рдпрд╕ूрдд्рд░, рдзрд░्рдорд╕ूрдд्рд░ рдФрд░ рд╢ुрд▓्рдмрд╕ूрдд्рд░ |рд╡ेрджोрдХ्рдд рдХाрд░्рдп рд╕рдо्рдкрди्рди рдХрд░рдиा рдФрд░ рд╕рдорд░्рдкрдг рдХрд░рдиेрдоे рдЗрдирдХा рдорд╣рдд्рд╡ рд╣ै।

рем.рдЬ्рдпोрддिрд╖ - рд╕рдордп рдХा рдЬ्рдЮाрди рдФрд░ рдЙрдкрдпोрдЧिрддा| рдЖрдХाрд╢ीрдп рдкिंрдбों (рд╕ूрд░्рдп, рдкृрде्рд╡ी, рдирдХ्рд╖рдд्рд░ों) рдХी рдЧрддि рдФрд░ рд╕्рдеिрддि рд╕े । рдЗрд╕рдоें рд╡ेрджांрдЧрдЬ्рдпोрддिрд╖ рдиाрдордХ рдЧ्рд░рди्рде рдк्рд░рдд्рдпेрдХ рд╡ेрджрдХे рдЕрд▓рдЧ рдЕрд▓рдЧ рдеे | рдЕрдм рд▓рдЧрдзрдоुрдиि рдк्рд░ोрдХ्рдд рдЪाрд░ों рд╡ेрджों рдХे рд╡ेрджांрдЧрдЬ्рдпोрддिрд╖ों рдоे рджो рдЧ्рд░рди्рде рд╣ी рдкाрдП рдЬाрд░े рд╣ैं -рдПрдХ рдЖрд░्рдЪ рдкाрда рдФрд░ рджुрд╕рд░ा рдпाрдЬुрд╕् рдкाрда | рдЗрд╕ рдЧ्рд░рди्рдердоे рд╕ोрдоाрдХрд░ рдиाрдордХ рд╡िрдж्рд╡ाрдирдХे рдк्рд░ाрдЪीрди рднाрд╖्рдп рдоीрд▓рддा рд╣ै рд╕ाрде рд╣ी рдХौрдг्рдбिрди्рди्рдпाрдпрди рд╕ंрд╕्рдХृрдд рд╡्рдпाрдЦ्рдпा рднी рдоीрд▓рддा рд╣ै।

рд╡ैрджिрдХ рд╕्рд╡рд░ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा

рд╡ेрдж рдХी рд╕ंрд╣िрддाрдУं рдоें рдоंрдд्рд░ाрдХ्рд╖рд░ों рдоें рдЦрдб़ी рддрдеा рдЖрдб़ी рд░ेрдЦाрдпें рд▓рдЧाрдХрд░ рдЙрдирдХे рдЙрдЪ्рдЪ, рдордз्рдпрдо, рдпा рдорди्рдж рд╕ंрдЧीрддрдордп рд╕्рд╡рд░ рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг рдХрд░рдиे рдХे рд╕ंрдХेрдд рдХिрдпे рдЧрдпे рд╣ैं। рдЗрдирдХो рдЙрджाрдд्рдд, рдЕрдиुрджाрдд्рдд рдТрд░ рд╕्рд╡ाрд░िрдд рдХे рдиाрдо рд╕े рдЕрднिрд╣िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдпे рд╕्рд╡рд░ рдмрд╣ुрдд рдк्рд░ाрдЪीрди рд╕рдордп рд╕े рдк्рд░рдЪрд▓िрдд рд╣ैं рдФрд░ рдорд╣ाрдоुрдиि рдкрддंрдЬрд▓ि рдиे рдЕрдкрдиे рдорд╣ाрднाрд╖्рдп рдоें рдЗрдирдХे рдоुрдЦ्рдп рдоुрдЦ्рдп рдиिрдпрдоों рдХा рд╕рдоाрд╡ेрд╢ рдХिрдпा рд╣ै।

рд╕्рд╡рд░ рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг рдХрд░рдиे рдХा рд╕рдордп рдпा рдоाрдд्рд░ा 

рдЙрджा - рдЕ॒рдЧ्рдиिрдоी॑рд│े рдкु॒рд░ोрд╣ि॑рддं рдп॒рдЬ्рдЮрд╕्рдп॑ рджे॒рд╡рдоृ॒рдд्рд╡िрдЬ॑рдо्। рд╣ोрддा॑рд░ं рд░рдд्рди॒рдзाрдд॑рдордо्॥ 

рез. рдЕрдиुрджाрдд्рдд - рд╢рдм्рдж рдХे рдиीрдЪे рдЖрдб़ी рд░ेрдЦा рдХा рдЪिрди्рд╣ (рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг рд╕рдордп рез/рем рд╕ेрдХंрдб) рдЕ॒

реи. рдЙрджाрдд्рдд - рд╢рдм्рдж рдХे рдЙрдкрд░ / рдиीрдЪे рдХोрдИ рднी рдЪिрди्рд╣ рдирд╣ी рд╣ै (рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг рд╕рдордп рез/рем x реи.рел = рел/резреи рд╕ेрдХंрдб)

рей. рд╕्рд╡ाрд░िрдд - рд╢рдм्рдж рдХे рдЙрдкрд░ рдЦрдб़ी рд░ेрдЦा рдХा рдЪिрди्рд╣ (рдЙрдЪ्рдЪाрд░рдг рд╕рдордп рез/рем x рей = рез /реи рд╕ेрдХंрдб) рдоी॑, рдЬ॑, рддा॑

рд╕्рд╡рд░ों рдХो рдЕрдзिрдХ рдпा рди्рдпूрди рд░ूрдк рд╕े рдмोрд▓े рдЬाрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдЗрдирдХे рднी рджो-рджो рднेрдж рд╣ो рдЬाрддे рд╣ैं। рдЬैрд╕े рдЙрджाрдд्рдд-рдЙрджाрдд्рддрддрд░, рдЕрдиुрджाрдд्рдд-рдЕрдиुрджाрдд्рддрддрд░, рд╕्рд╡рд░िрдд-рд╕्рд╡рд░िрддोрджाрдд्рдд। рдЗрдирдХे рдЕрд▓ाрд╡ा рдПрдХ рдФрд░ рд╕्рд╡рд░ рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै - рд╢्рд░ुрддि - рдЗрд╕рдоें рддीрдиों рд╕्рд╡рд░ों рдХा рдоिрд▓рди рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХुрд▓ рд╕्рд╡рд░ों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпा рен рд╣ो рдЬाрддी рд╣ै। рдЗрди рд╕ाрдд рд╕्рд╡рд░ों рдоें рднी рдЖрдкрд╕ рдоें рдоिрд▓рдиे рд╕े рд╕्рд╡рд░ों рдоें рднेрдж рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै рдЬिрд╕рдХे рд▓िрдП рд╕्рд╡рд░ рдЪिрд╣्рдиों рдоें рдХुрдЫ рдкрд░िрд╡рд░्рддрди рд╣ो рдЬाрддा рд╣ै। рдпрдж्рдпрдкि рдЗрди рд╕्рд╡рд░ों рдХे рдЕंрдХрдг рдФрд░ рдЯंрдХрдг рдоें рдХрдИ рд╡िрдзिрдпाँ рдк्рд░рдпोрдЧ рдХी рдЬाрддी рд╣ैं рдФрд░ рдк्рд░рдХाрд╢рдХ-рднाрд╖्рдпрдХाрд░ों рдоें рдХोрдИ рдПрдХ рд╡िрдзा рд╕ाрдоाрди्рдп рдирд╣ीं рд╣ै, рдЕрдзिрдХांрд╢ рд╕्рдеाрдиों рдкрд░ рдЕрдиुрджाрдд्рдд рдХे рд▓िрдП рдЕрдХ्рд╖рд░ рдХे рдиीрдЪे рдПрдХ рдЖрдб़ी рд▓рдХीрд░ рддрдеा рд╕्рд╡рд░िрдд рдХे рд▓िрдП рдЕрдХ्рд╖рд░ рдХे рдКрдкрд░ рдПрдХ рдЦрдб़ी рд░ेрдЦा рдмрдиाрдиे рдХा рдиिрдпрдо рд╣ै। рдЙрджाрдд्рдд рдХा рдЕрдкрдиा рдХोрдИ рдЪिрд╣्рди рдирд╣ीं рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рдЕंрдХрдг рдоें рд╕рдорд╕्рдпा рдЖрдиे рд╕े рдХрдИ рд▓ेрдЦрдХ-рдк्рд░рдХाрд╢рдХ рд╕्рд╡рд░ рдЪिрд╣्рдиों рдХा рдк्рд░рдпोрдЧ рд╣ी рдирд╣ीं рдХрд░рддे।

рд╢рдм्рдж рдХे рдЪाрд░ рднाрдЧ ==> рез. рдкрд░ा, реи. рдкрд╢्рдпंрддी, рей. рдордз्рдпрдоा рдФрд░ рек. рд╡ैрдЦрд░ी

рд╕рдордп рдХे рд╕ाрде рдкाрда рдоे рдХोрдИ рд╡िрдХृрддी рди рдЖрдпे рдЗрд╕рд▓ीрдпे резрез рддрд░рд╣ рд╕े рдПрдХ рд╣ी рдоंрдд्рд░ рдХा рдкाрда рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै।

рдк्рд░рдХृрддी рдкाрда рей рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╣ै - рд╕ंрд╣िрддा, рдкрдж, рдХ्рд░рдо рдФрд░ рд╡िрдХृрддी рдкाрда рео рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╣ै, рдЬैрд╕ा рд╣рдордиे рдЙрдкрд░ рджेрдЦा - рдЬрдЯा, рдоाрд▓ा, рд╢िрдЦा, рд░ेрдЦा, рдз्рд╡рдЬो, рджрдг्рдбो, рд░рдеो, рдШрдиः | рдЕрд╖्рдЯौ рд╡िрдХृрддрдпः рдк्рд░ोрдХ्рддो рдХ्рд░рдордкूрд░्рд╡ा рдорд╣рд░्рд╖рдпः ||

рез. рд╕ंрд╣िрддा рдкाрда - рд╕рдоाрд╕ рдФрд░ рдЫंрдж рдЬैрд╕ा рд╣ै рд╡ैрд╕ा рд╣ी рдкрдвे - рдЙрджा - рдЕ॒рдЧ्рдиिрдоी॑рд│े рдкु॒рд░ोрд╣ि॑рддं рдп॒рдЬ्рдЮрд╕्рдп॑ рджे॒рд╡рдоृ॒рдд्рд╡िрдЬ॑рдо्। рд╣ोрддा॑рд░ं рд░рдд्рди॒рдзाрдд॑рдордо्॥ 

реи. рдкрдж рдкाрда - рдоंрдд्рд░ рдХो рд╕рдоाрд╕ рдоे рддोंрдб рдХрд░ рдкाрда рдХрд░рдиा рд╣ै - рдЙрджा - [рез] рдЕ॒рдЧ्рдиिрдо्। [реи] рдИ॒рд│े॒। [рей] рдкु॒рд░ःрд╜рд╣ि॑рддрдо्। [рек] рдп॒рдЬ्рдЮрд╕्рдп॑। [рел] рджे॒рд╡рдо्। [рем] рдЛ॒рдд्рд╡िрдЬ॑рдо्। [рен] рд╣ोрддा॑рд░рдо्। [рео] рд░॒рдд्рди॒рд╜рдзाрдд॑рдордо् ॥

рей. рдХ्рд░рдо рдкाрда - рдЗрд╕рдоे рд╕рдоाрд╕ рдХो рдПрдХ рджुрд╕рд░े рдоे рдЬोрдбрдиा рд╣ै - рдЙрджा - [рез реи | реи рей  | рей  рек  | рек  рел  | рел  рем  | рем  рен  | рен  рео] ==> [ [рез] рдЕ॒рдЧ्рдиिрдо्, [реи] рдИ॒рд│े॒ । [реи] рдИ॒рд│े॒, [рей] рдкु॒рд░ोрд╣ि॑рддं । [рей] рдкु॒рд░ोрд╣ि॑рддं,  [рек] рдп॒рдЬ्рдЮрд╕्рдп॑ । .. рдИ.

рек. рдЬрдЯा рдкाрда - [рез реи | реи рез | рез реи | реи рей | рей реи | реи рей | рей рек | рек рей | рей рек | рек рел | рел рек | рек рел | рел рем | рем рел | рел рем | рем рен | рен рем | рем рен | рен рео | рео рен | рен рео ] ==> [ [рез] рдЕ॒рдЧ्рдиिрдо्, [реи] рдИ॒рд│े॒ । [реи] рдИ॒рд│े॒, [рез] рдЕ॒рдЧ्рдиिрдо् । [рез] рдЕ॒рдЧ्рдиिрдо्, [реи] рдИ॒рд│े॒ । [реи] рдИ॒рд│े॒, [рей] рдкु॒рд░ोрд╣ि॑рддं । [рей] рдкु॒рд░ोрд╣ि॑рддं,  [реи] рдИ॒рд│े॒ । [реи] рдИ॒рд│े॒, [рей] рдкु॒рд░ोрд╣ि॑рддं । .. рдИ.

рел. рдоाрд▓ा рдкाрда - [рез реи рем рел, реи рей рел рек, рей рек рек рей, рек рел рей реи, рел рем реи рез] ==> [ [рез] рдЕ॒рдЧ्рдиिрдо्, [реи] рдИ॒рд│े॒, [рем] рдЛ॒рдд्рд╡िрдЬ॑рдо्, [рел] рджे॒рд╡рдо्  [реи] рдИ॒рд│े॒, [рей] рдкु॒рд░ोрд╣ि॑рддं,  [рел] рджे॒рд╡рдо्, [рек] рдп॒рдЬ्рдЮрд╕्рдп॑ । .. рдИ. 

рем. рд╢िрдЦा рдкाрда - [рез реи, реи рез, рез реи рей, реи рей, рей реи, реи рей рек, рей рек, рек рей, рей рек рел .. рдИ.]

ренрд░ेрдЦा рдкाрда - [рез реи, реи рез, рез реи। реи рей рек, рек рел реи। реи рей, рей реи, реи рей। .. рдИ.]

рео. рдз्рд╡рдЬो рдкाрда - [рез реи, реи рей, рей рек । рей рек, реи рей, рез реи। рек рел, рел рем, .. рдИ.]

реп. рджрдг्рдбो рдкाрда - [рез реи, реи рез, рез реи, реи рей, рей реи рез ,   .. рдИ.]

резреж. рд░рдеो рдкाрда - [рез реи рек рел, рез реи рел рек, рез реи реи рей, рек рел рел рек, .. рдИ.]

резрез. рдШрдиः рдкाрда - [рез реи, реи рез, рез реи рей, рей реи рез, рез реи рей, реи рей, .. рдИ.]


рд╡ैрджिрдХ рдЫंрдж

рд╡ैрджिрдХ рдоंрдд्рд░ों рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рдЫंрдж рдХрдИ рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рд╣ैं рдЬिрдирдоें рдоुрдЦ्рдп рд╣ैं

рез. рдЧाрдпрдд्рд░ी - рд╕рдмрд╕े рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдЫंрдж।рдЖрда рд╡рд░्рдгों (рдоाрдд्рд░ाрдУं) рдХे рддीрди рдкाрдж। рдЧीрддा рдоें рднी рдЗрд╕рдХो рд╕рд░्рд╡ोрдд्рддрдо рдмрддाрдпा рдЧрдпा рд╣ै (рдЧ्рдпाрд░рд╣рд╡ें рдЕрдз्рдпाрдп рдоें)। рдЗрд╕ी рдоें рдк्рд░рд╕िрдж्рдз рдЧाрдпрдд्рд░ी рдоंрдд्рд░ рдврд▓ा рд╣ै।

реи. рдд्рд░िрд╖्рдЯुрдк - резрез рд╡рд░्рдгों рдХे рдЪाрд░ рдкाрдж - рдХुрд▓ рекрек рд╡рд░्рдг।

рей. рдЕрдиुрд╖्рдЯुрдк - рео рд╡рд░्рдгों рдХे рдЪाрд░ рдкाрдж, рдХुрд▓ рейреи рд╡рд░्рдг। рд╡ाрд▓्рдоीрдХि рд░ाрдоाрдпрдг рддрдеा рдЧीрддा рдЬैрд╕े рдЧ्рд░ंрдеों рдоें рднрдИ рдЗрд╕्рддेрдоाрд▓ рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдЗрд╕ी рдХो рд╢्рд▓ोрдХ рднी рдХрд╣рддे рд╣ैं।

рек. рдЬрдЧрддी - рео рд╡рд░्рдгों рдХे рем рдкाрдж, рдХुрд▓ рекрео рд╡рд░्рдг।

рел. рдмृрд╣рддी- рео рд╡рд░्рдгों рдХे рек рдкाрдж рдХुрд▓ рейреи рд╡рд░्рдг

рем. рдкंрдХ्рддि- рек рдпा рел рдкाрдж рдХुрд▓ рекреж рдЕрдХ्рд╖рд░ реи рдкाрдж рдХे рдмाрдж рд╡िрд░ाрдо рд╣ोрддा рд╣ै рдкाрджों рдоें рдЕрдХ्рд╖рд░ों рдХी рд╕ंрдЦ्рдпाрднेрдж рд╕े рдЗрд╕рдХे рдХрдИ рднेрдж рд╣ैं

рен. рдЙрд╖्рдгिрдХ- рдЗрд╕рдоें рдХुрд▓ реирео рд╡рд░्рдг рд╣ोрддे рд╣ैं рддрдеा рдХुрд▓ рей рдкाрдж рд╣ोрддे рд╣ैं реи рдоें рдЖрда рдЖрда рд╡рд░्рдг рддрдеा рддीрд╕рд░े рдоें резреи рд╡рд░्рдг рд╣ोрддे рд╣ैं рджो рдкрдж рдХे рдмाрдж рд╡िрд░ाрдо рд╣ोрддा рд╣ै рдмрдвे рд╣ुрдП рдЕрдХ्рд╖рд░ों рдХे рдХाрд░рдг рдЗрд╕рдХे рдХрдИ рднेрдж рд╣ोрддे рд╣ैं।

рд╡ेрдж рдХी рд╢ाрдЦाрдПँ

рдЗрд╕рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рд╡ेрджोрдХ्рдд рдпрдЬ्рдЮों рдХा рдЕрдиुрд╖्рдаाрди рд╣ी рд╡ेрдж рдХे рд╢рдм्рджों рдХा рдоुрдЦ्рдп рдЙрдкрдпोрдЧ рдоाрдиा рдЧрдпा рд╣ै। рд╕ृрд╖्рдЯि рдХे рдЖрд░рдо्рдн рд╕े рд╣ी рдпрдЬ्рдЮ рдХрд░рдиे рдоें рд╕ाрдзाрд░рдгрддрдпा рдорди्рдд्рд░ोрдЪ्рдЪाрд░рдг рдХी рд╢ैрд▓ी, рдорди्рдд्рд░ाрдХ्рд╖рд░ рдПрд╡ं рдХрд░्рдо-рд╡िрдзि рдоें рд╡िрд╡िрдзрддा рд░рд╣ी рд╣ै। рдЗрд╕ рд╡िрд╡िрдзрддा рдХे рдХाрд░рдг рд╣ी рд╡ेрджों рдХी рд╢ाрдЦाрдУं рдХा рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╣ुрдЖ рд╣ै। рдпрдеा-рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдХी реирез рд╢ाрдЦा, рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж рдХी резрежрез рд╢ाрдЦा, рд╕ाрдорд╡ेрдж рдХी резрежрежреж рд╢ाрдЦा рдФрд░ рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж рдХी реп рд╢ाрдЦा- рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдХुрд▓ рез,резрейрез рд╢ाрдЦाрдПँ рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╕ंрдЦ्рдпा рдХा рдЙрд▓्рд▓ेрдЦ рдорд╣рд░्рд╖ि рдкрддंрдЬрд▓ि рдиे рдЕрдкрдиे рдорд╣ाрднाрд╖्рдп рдоें рднी рдХिрдпा рд╣ै। рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рез,резрейрез рд╢ाрдЦाрдУं рдоें рд╕े рд╡рд░्рддрдоाрди рдоें рдХेрд╡рд▓ резреи рд╢ाрдЦाрдПँ рд╣ी рдоूрд▓ рдЧ्рд░рди्рдеों рдоें рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ैः-

рез. рдЛрдЧ्рд╡ेрдж рдХी реирез рд╢ाрдЦाрдУं рдоें рд╕े рдХेрд╡рд▓ реи рд╢ाрдЦाрдУं рдХे рд╣ी рдЧ्рд░рди्рде рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ैं- рд╢ाрдХрд▓-рд╢ाрдЦा рдФрд░ рд╢ांрдЦाрдпрди рд╢ाрдЦा।

реи. рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж рдоें рдХृрд╖्рдгрдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж рдХी реорем рд╢ाрдЦाрдУं рдоें рд╕े рдХेрд╡рд▓ рек рд╢ाрдЦाрдУं рдХे рдЧ्рд░рди्рде рд╣ी рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ै- рддैрдд्рддिрд░ीрдп-рд╢ाрдЦा, рдоैрдд्рд░ाрдпрдгीрдп рд╢ाрдЦा, рдХрда-рд╢ाрдЦा рдФрд░ рдХрдкिрд╖्рдард▓-рд╢ाрдЦा

рей. рд╢ुрдХ्рд▓рдпрдЬुрд░्рд╡ेрдж рдХी резрел рд╢ाрдЦाрдУं рдоें рд╕े рдХेрд╡рд▓ реи рд╢ाрдЦाрдУं рдХे рдЧ्рд░рди्рде рд╣ी рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ै- рдоाрдз्рдпрди्рджिрдиीрдп-рд╢ाрдЦा рдФрд░ рдХाрдг्рд╡-рд╢ाрдЦा।

рек. рд╕ाрдорд╡ेрдж рдХी рез,режрежреж рд╢ाрдЦाрдУं рдоें рд╕े рдХेрд╡рд▓ реи рд╢ाрдЦाрдУं рдХे рд╣ी рдЧ्рд░рди्рде рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ै- рдХौрдеुрдо-рд╢ाрдЦा рдФрд░ рдЬैрдоिрдиीрдп-рд╢ाрдЦा।

рел. рдЕрдерд░्рд╡рд╡ेрдж рдХी реп рд╢ाрдЦाрдУं рдоें рд╕े рдХेрд╡рд▓ реи рд╢ाрдЦाрдУं рдХे рд╣ी рдЧ्рд░рди्рде рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ैं- рд╢ौрдирдХ-рд╢ाрдЦा рдФрд░ рдкैрдк्рдкрд▓ाрдж-рд╢ाрдЦा।

рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд резреи рд╢ाрдЦाрдУं рдоें рд╕े рдХेрд╡рд▓ рем рд╢ाрдЦाрдУं рдХी рдЕрдз्рдпрдпрди-рд╢ैрд▓ी рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ै-рд╢ाрдХрд▓, рддैрдд्рддрд░ीрдп, рдоाрдз्рдпрди्рджिрдиी, рдХाрдг्рд╡, рдХौрдеुрдо рддрдеा рд╢ौрдирдХ рд╢ाрдЦा। рдпрд╣ рдХрд╣рдиा рднी рдЕрдиुрдкрдпुрдХ्рдд рдирд╣ीं рд╣ोрдЧा рдХि рдЕрди्рдп рд╢ाрдЦाрдУं рдХे рдХुрдЫ рдФрд░ рднी рдЧ्рд░рди्рде рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ैं, рдХिрди्рддु рдЙрдирд╕े рд╢ाрдЦा рдХा рдкूрд░ा рдкрд░िрдЪрдп рдирд╣ीं рдоिрд▓ рд╕рдХрддा рдПрд╡ं рдмрд╣ुрдд-рд╕ी рд╢ाрдЦाрдУं рдХे рддो рдиाрдо рднी рдЙрдкрд▓рдм्рдз рдирд╣ीं рд╣ैं।

рдЖрд░्рдп рд╕рдоाрдЬ - рдпे рдиिрд░ाрдХाрд░ рдИрд╢्рд╡рд░ рдХे рдЙрдкाрд╕рдХ рд╣ैं। рдпे рд╡ेрдж рдХो рдИрд╢्рд╡рд░ीрдп рдЬ्рдЮाрди рдоाрдирддे рд╣ैं। рдпे рдоाрдирддे рд╣ैं рдХि рд╡ेрдж рдЖрджि рд╕ृрд╖्рдЯि рдоें рдЕрдЧ्рдиि, рд╡ाрдпु, рдЖрджिрдд्рдп рддрдеा рдЕрдЩ्рдЧिрд░ा рдЖрджि рдЛрд╖िрдпों рдХे рдЕрди्рддрд╕् рдоें рдЙрдд्рдкрди्рди рд╣ुрдЖ। рд╡ेрджों рдХो рдЕंрддिрдо рдк्рд░рдоाрдг рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдФрд░ рд╡ेрджों рдХे рдЕрдирди्рддрд░ рдЬिрди рдкुрд░ाрдг рдЖрджि рдХी рд░рдЪрдиा рд╣ुрдИ рдЗрдирдХो рд╡ेрдж рд╡िрд░ुрдж्рдз рдоाрдирддे рд╣ुрдП рдЕрд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं। рд░ाрдоाрдпрдг рддрдеा рдорд╣ाрднाрд░рдд рдХे рдЗрддिрд╣ाрд╕ рдХो рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╕рдоाрдЬ рдХे рд╕ंрд╕्рдеाрдкрдХ рдорд╣рд░्рд╖ि рджрдпाрдирди्рдж рд╣ैं рдЬिрди्рд╣ोंрдиे рд╡ेрджों рдХी рдУрд░ рд▓ौрдЯрдиे рдХा рд╕ंрджेрд╢ рджिрдпा। рдпे рдЕрд░्рд╡ाрдЪीрди рд╡ैрджिрдХ рд╣ै।

рдпрдЬ्рдЮ: рдпрдЬ्рдЮ рдХे рд╡рд░्рддрдоाрди рд░ूрдк рдХे рдорд╣рдд्рд╡ рдХो рд▓ेрдХрд░ рдХрдИ рд╡िрдж्рд╡ाрдиों, рдорддों рдФрд░ рднाрд╖्рдХाрд░ों рдоें рд╡िрд░ोрдзाрднाрд╖ рд╣ै। рдпрдЬ्рдЮ рдоें рдЖрдЧ рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рдХो рдк्рд░ाрдЪीрди рдкाрд░рд╕ी рдкूрдЬрди рд╡िрдзि рдХे рдЗрддрдиा рд╕рдоाрди рд╣ोрдиा рдФрд░ рд╣рд╡рди рдХी рдЕрдд्рдпрдзिрдХ рдорд╣рдд्рддा рдХे рдк्рд░рддि рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдоें рд░ूрдЪि рд░рд╣ी рд╣ै।

рджेрд╡рддा: рджेрд╡ рд╢рдм्рдж рдХा рд▓ेрдХрд░ рд╣ी рдХрдИ рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдоें рдЕрд╕рд╣рдорддि рд░рд╣ी рд╣ै। рд╡ेрджोрдХ्рдд рдиिрд░्рдЧुрдг- рдиिрд░ाрдХाрд░ рдФрд░ рд╕рдЧुрдг- рд╕ाрдХाрд░ рдоे рд╕े рдЕрди्рддिрдо рдкрдХ्рд╖рдХो рдоाрдирдиे рд╡ाрд▓े рдХрдИ рдорддों рдоें (рдЬैрд╕े- рд╢ैрд╡, рд╡ैрд╖्рдгрд╡ рдФрд░ рд╢ाрдХ्рдд рд╕ौрд░ рдЧाрдгрдкрдд,рдХौрдоाрд░) рдЗрд╕े рдорд╣ाрдордиुрд╖्рдп рдХे рд░ूрдк рдоें рд╡िрд╢िрд╖्рдЯ рд╢рдХ्рддि рдк्рд░ाрдк्рдд рд╕ाрдХाрд░ рдЪрд░िрдд्рд░ рд╕рдордЭрддे рд╣ैं рдФрд░ рдЙрдирдХा рдоूрд░्рддि рд░ूрдк рдоें рдкूрдЬрди рдХрд░рддे рд╣ैं рддो рдЕрди्рдп рдХрдИ рдЗрди्рд╣ें рдИрд╢्рд╡рд░ (рдм्рд░рд╣्рдо, рд╕рдд्рдп) рдХे рд╣ी рдиाрдо рдмрддाрддे рд╣ैं। рдкрд░ोрдкрдХाрд░ (рднрд▓ा) рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓ी рд╡рд╕्рддुрдПँ (рдпрдеा рдирджी, рд╕ूрд░्рдп), рд╡िрдж्рд╡ाрди рд▓ोрдЧ рдФрд░ рдоाрд░्рдЧрджрд░्рд╢рди рдХрд░рдиे рд╡ाрд▓े рдоंрдд्рд░ों рдХो рджेрд╡ рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै।

рдЙрджाрд╣рд░рдгाрд░्рде рдЕрдЧ्рдиि рд╢рдм्рдж рдХा рдЕрд░्рде рдЖрдЧ рди рд╕рдордЭрдХрд░ рд╕рдмрд╕े рдЖрдЧे рдпाрдиि рдк्рд░рдердо рдпाрдиि рдкрд░рдоेрд╢्рд╡рд░ рд╕рдордЭрддे рд╣ैं। рджेрд╡рддा рд╢рд╡्рдж рдХा рдЕрд░्рде рджिрд╡्рдп, рдпाрдиि рдкрд░рдоेрд╢्рд╡рд░ (рдиिрд░ाрдХाрд░, рдм्рд░рд╣्рдо) рдХी рд╢рдХ्рддि рд╕े рдкूрд░्рдг рдоाрдиा рдЬाрддा рд╣ै - рдЬैрд╕े рдкृрде्рд╡ी рдЖрджि। рдЗрд╕ी рдордд рдоें рдорд╣ाрджेрд╡, рджेрд╡ों рдХे рдЕрдзिрдкрддि рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдИрд╢्рд╡рд░ рдХो рдХрд╣рддे рд╣ैं। рдЗрд╕ी рддрд░рд╣ рд╕рд░्рд╡рдд्рд░ рд╡्рдпाрдкрдХ рдИрд╢्рд╡рд░ рд╡िрд╖्рдгु рдФрд░ рд╕рдд्рдп рд╣ोрдиे рдХे рдХाрд░рдг рдм्рд░рд╣्рдоा рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдм्рд░рд╣्рдоा, рд╡िрд╖्рдгु рдФрд░ рдорд╣ाрджेрд╡ рдХिрд╕ी рдЪрд░िрдд्рд░ рдХे рдиाрдо рдирд╣ीं рдмрд▓्рдХि рдИрд╢्рд╡рд░ рдХे рд╣ी рдиाрдо рд╣ै। рд╡्рдпाрдХрд░рдг рдФрд░ рдиिрд░ुрдХ्рддрдХे рд╡рд▓рдкрд░ рд╣ी рд╡ैрджिрдХ рдФрд░ рд▓ौрдХिрдХ рд╢рдм्рджौंрдХे рдЕрд░्рде рдиिрд░्рдзाрд░рдг рдХीрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕рдХे рдЕрднाрд╡рдоे рдЕрд░्рдердХे рдЕрдирд░्рде рдХрд░ рдмैрдарддे рд╣ै। [19] рдЗрд╕ी рдк्рд░ाрдХрд░ рдЧрдгेрд╢ (рдЧрдгрдкрддि), рдк्рд░рдЬाрдкрддि, рджेрд╡ी, рдмुрдж्рдз, рд▓рдХ्рд╖्рдоी рдЗрдд्рдпाрджि рдкрд░рдоेрд╢्рд╡рд░ рдХे рд╣ी рдиाрдо рд╣ैं। рд╡ेрджाрджि рд╢ाрд╕्рдд्рд░ौंрдоे рдЖрдП рд╡िрднрди्рди рдПрдХ рд╣ी рдкрд░рдоेрд╢्рд╡рд░рдХे рд╣ै। рдЬैрд╕ा рдХी рдЙрдкрдиिрд╖рджौंрдоे рдХрд╣ा рдЧрдпा рд╣ै- рдПрдХो рджेрд╡ рд╕рд░्рд╡рднूрддेрд╖ु рдЧूрдвः рд╕рд░्рд╡рд╡्рдпाрдкी рд╕рд░्рд╡рднूрддाрди्рддрд░ाрдд्рдоा | рдХुрдЫ рд▓ोрдЧ рдИрд╢्рд╡рд░рдХे рд╕рдЧुрдг- рдиिрд░्рдЧुрдг рд╕्рд╡рд░ुрдкрдоे рдЭрдЧрдбрддे рд░рд╣рддे рд╣ै। рдЗрдирдоेрд╕े рдХोрдИ рдоूрд░्рддिрдкूрдЬा рдХрд░рддे рд╣ै рдФрд░ рдХोрдИ рдРрд╕े рд▓ोрдЧ рд╣ै рдЬो рдоूрд░्рддिрдкूрдЬा рдХे рд╡िрд░ूрдж्рдз рд╣ैं рдФрд░ рдИрд╢्рд╡рд░ рдХो рдПрдХрдоाрдд्рд░ рд╕рдд्рдп, рд╕рд░्рд╡ोрдкрд░ि рд╕рдордЭрддे рд╣ैं।

рдЕрд╢्рд╡рдоेрдз: рд░ाрдЬा рдж्рд╡ाрд░ा рди्рдпाрдпрдкूрд░्рд╡рдХ рдЕрдкрдиी рдк्рд░рдЬा рдХा рдкाрд▓рди рдХрд░рдиा рдЕрд╢्рд╡рдоेрдз рдпрдЬ्рдЮ рдХрд╣рд▓ाрддा рд╣ै। рдЕрдиेрдХ рд╡िрдж्рд╡ाрдиों рдХा рдоाрдирдиा рд╣ै рдХि рдоेрдз рд╢рдм्рдж рдоें рдЕрдз्рд╡рд░ं рдХा рднी рдк्рд░рдпोрдЧ рд╣ुрдЖ рд╣ै рдЬिрд╕рдХा рдЕрд░्рде рд╣ै рдЕрд╣िंрд╕ा। рдЕрддः рдоेрдз рдХा рднी рдЕрд░्рде рдХुрдЫ рдФрд░ рд░рд╣ा рд╣ोрдЧा। рдЗрд╕ी рдк्рд░рдХाрд░ рдЕрд╢्рд╡ рд╢рдм्рдж рдХा рдЕрд░्рде рдШोрдб़ा рди рд░рд╣рдХрд░ рд╢рдХ्рддि рд░рд╣ा рд╣ोрдЧा। рд╢्рд░ीрд░ाрдо рд╢рд░्рдоा рдЖрдЪाрд░्рдп рдХृрдд рднाрд╖рдпों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЕрд╢्рд╡ рд╢рдм्рдж рдХा рдЕрд░्рде рд╢рдХ्рддि, рдЧौ рд╢рдм्рдж рдХा рдЕрд░्рде рдкोрд╖рдг рд╣ै। рдЗрд╕рд╕े рдЕрд╢्рд╡рдоेрдз рдХा рдЕрд░्рде рдШोрдб़े рдХा рдмрд▓ि рд╕े рдЗрддрд░ рд╣ोрддी рдк्рд░рддीрдд рд╣ोрддी рд╣ै।

рд╕ोрдо: рдХुрдЫ рд▓ोрдЧ рдЗрд╕े рд╢рд░ाрдм (рдордж्рдп) рдоाрдирддे рд╣ैं рд▓ेрдХिрди рдХрдИ рдЕрдиुрд╡ाрджों рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЗрд╕े рдХूрдЯ-рдкीрд╕рдХрд░ рдмрдиाрдпा рдЬाрддा рдеा। рдЕрддः рдпे рд╢рд░ाрдм рдЬैрд╕ा рдХोрдИ рдкेрдп рдирд╣ीं рд▓рдЧрддा। рдкрд░ рдЗрд╕рдХे рдЕрд╕рд▓ी рд░ूрдк рдХा рдиिрд░्рдзाрд░рдг рдирд╣ीं рд╣ो рдкाрдпा рд╣ै।

ЁЯУЪ  рд╡ेрджों рдХी рдк्рд░ाрдЪीрдирддा - (рез/реи)

рдЯिрдк्рдкрдгिрдпाँ

рдПрдХ рдЯिрдк्рдкрдгी рднेрдЬें

рдл़ॉрд▓ोрдЕрд░